Κουπόνια Εκπαίδευσης: Ελεύθερη επιλογή σχολείου από τους γονείς και τους μαθητές

Άρθρο του Δ. Σταύρου, (dstavrou.blogspot.com)

Αυτές τις μέρες στη χώρα μας, τόσο σε κρατικό όσο και σε δημοτικό επίπεδο, συζητούνται ενδεχόμενες συνενώσεις σχολείων και χωροταξικές κατανομές των μαθητικών δυναμικών. Θα ήταν εποικοδομητικό, να αναφέρουμε ένα παράδειγμα από κοινωνίες που έχουν λύσει αυτά τα θέματα καταργώντας εντελώς τους γεωγραφικούς περιορισμούς  και αφήνοντας την επιλογή σχολείου ελεύθερα στους άμεσους ενδιαφερόμενους: στους μαθητές και τους γονείς τους. Σε αρκετές αγγλοσαξονικές και σκανδιναβικές χώρες εφαρμόζεται το σύστημα των Κουπονιών Εκπαίδευσης (vouchers). Η ιδέα της εφαρμογής τους είναι απλή και προς όφελος όλων: Αντί να δίνει το Κράτος κεντρικά και ισοπεδωτικά  τα χρήματα στο Εκπαιδευτικό Σύστημα,  τα διανέμει σε μορφή Κουπονιών Εκπαίδευσης (πχ. περίπου 6.οοο ευρώ ανά κουπόνι θα αντιστοιχούσαν στη χώρα μας)  σε κάθε μαθητή και στη συνέχεια η οικογένειά του  τα διαθέτει σε όποιο σχολείο θεωρεί καλύτερο. Έτσι, κάθε οικογένεια  επιλέγει ελεύθερα σχολείο (δημόσιο ή ιδιωτικό), χωρίς να δεσμεύεται από το πού μένει ή από την οικονομική της δυνατότητα. Με αυτό τον τρόπο κάθε σχολείο  προσελκύει μαθητές ανάλογα με την ποιότητα των σπουδών που προσφέρει και το προσωπικό του αναβαθμίζεται μισθολογικά. Τα καλά σχολεία  απορροφούν τους καλούς δασκάλους και  αυτοί  επιβραβεύονται. Έτσι, ενισχύεται η άμιλλα μεταξύ των σχολείων προς όφελος των μαθητών.

Ίσως να μην είναι ευρέως γνωστό, αλλά  στην Ελλάδα οι φορολογούμενοι πολίτες διαθέτουν κάθε χρόνο περίπου 5.700 ευρώ για κάθε μαθητή ή μαθήτρια.  Αντίθετα, είναι αρκετά γνωστός ο τρόπος που διοχετεύονται, μέσω του κρατικού προϋπολογισμού, στο Εκπαιδευτικό Σύστημα τα χρήματα αυτά: Πανομοιότυπα προγράμματα, πανομοιότυπα σχολικά βιβλία, ομοιόμορφα σχολικά κτήρια, όμοιοι μισθοί εκπαιδευτικών, ανύπαρκτες εναλλακτικές επιλογές. Όποιος δάσκαλος είναι ικανός και εργατικός, δεν αμείβεται περισσότερο. Όποιος γονέας είναι άτυχος, ώστε το παιδί του να φοιτά σε τάξη με ανεπαρκή δάσκαλο, δεν μπορεί να αντιδράσει. Και μαζί με όλα αυτά, τη στιγμή που η αξιολόγηση αποτελεί συνήθη διαδικασία σε όλες τις προηγμένες χώρες, οι εγχώριοι εχθροί της αξιοκρατίας έχουν επιβάλει την απουσία κάθε μέτρησης της αποτελεσματικότητας απαγορεύοντας στους εκπαιδευτικούς να διαπιστώσουν το βαθμό επάρκειάς τους, τις  αδυναμίες τους ή τα ταλέντα τους. Τα αποτελέσματα τα βλέπουν όλοι, αλλά γρήγορα τα ξεχνούν: Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση PISA (Programme for International Student Assessment) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η βαθμολογία των Ελλήνων μαθητών στην Ανάγνωση και Κατανόηση Κειμένου είναι 483 (με μέσο όρο των 65 χωρών τους 493 βαθμούς), στις Επιστήμες 470 (μ.ο. 501) και στα Μαθηματικά 466 (μ.ο. 496).

Αν  ξεκινήσει το Ελληνικό Κράτος να δίνει κουπόνια εκπαίδευσης, το μέτρο θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά σχολεία. Αυτό θα είναι μια μεγάλη βοήθεια κυρίως  για τους φτωχούς γονείς, οι οποίοι θα αποκτήσουν τη δυνατότητα εγγραφής του παιδιού τους σε κάποιο καλό, ιδιωτικό ή δημόσιο, σχολείο.  Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να τεθούν  δύο όροι για την εφαρμογή του μέτρου:

- Τα κουπόνια να είναι τρίμηνα, ώστε αν ένα παιδί ξεκινήσει σε ένα σχολείο να μπορεί να φύγει αν δεν του αρέσει.

- Να αναγνωρίζει το ένα σχολείο τις τάξεις του άλλου,  έτσι ώστε ένας μαθητής να μη χάνει τη χρονιά του λόγω αλλαγής σχολείου.

Πώς μπορούν οι γονείς να γνωρίζουν ποιο είναι το καλό σχολείο και ποιος  ο καλός εκπαιδευτικός; Φυσικά, μέσα από την έγκυρη ενημέρωση: Από εκθέσεις και λίστες αξιολόγησης σχολείων, από  προηγούμενες εκθέσεις  Συλλόγων Γονέων και Σχολικών Συμβούλων για εκπαιδευτικούς, ή από συνεντεύξεις σε επιστημονικές επιτροπές στις  οποίες θα αξιολογούνται τόσο τα επιτεύγματα των εκπαιδευτικών όσο και η γενικότερη παρουσία τους.

Ακόμα και αν παρουσιαστούν στρεβλώσεις στην αρχική εφαρμογή, το σύστημα θα είναι πολύ καλύτερο από το σημερινό όπου οι μαθητές και οι (φορολογούμενοι) γονείς  ζουν με το μόνιμο άγχος σε τι σχολείο, σε τι δάσκαλο, ή σε τι καθηγητή «θα πέσουν».